با وجود سالها کار بالینی و کاربست مداخلات درمانی مختلف اعتیاد، تاکنون درمانی جامع و کامل معرفی نشده و نمی توان با قطعیت در مورد اثربخشی مطلوب درمان های موجود سخن گفته و یا از برتری یک درمان در برابر یک شیوه درمانی دیگر با اطمینان سخن گفت. پژوهش های مختلف درباره درمان های دارویی اعتیاد البته نشانگر آن است که کاربست این درمان ها بدون استفاده از مداخلات روانی اجتماعی از اثربخشی به نسبت پایینی برخوردار است، البته اثربخشی درمان های غیردارویی نیز متوسط و گاها متوسط به بالا گزارش شده است. با توجه به میزان بالای عود در درمان اعتیاد، پژوهشگران و متخصصین به دنبال یافتن درمان هایی هستند که از اثربخشی بالایی برخوردار بوده و میزان عود بیماری را کاهش دهد.
درمان ذهن آگاهی (mindfulness) یک رویکرد نسبتا جدید و نویدبخش در درمان اعتیاد است که با تاکید بر مفاهیمی همچون پذیرش، حضور در اینجا و اکنون، هوشیاری نامشروط و غیرقضاوتی، آگاهی افزایی و حساسیت زدایی تلاش می کند به مراجعین آموزش دهند تا هیجانات خود را بپذیرند، انعطاف پذیری خود را افزایش دهند، از شیوه های جایگزین مقابله اجتنابی استفاده کنند، علل زیربنایی رفتارهای ناسازگارانه را تشخیص دهند و مهارت های سازگارانه ای برای مواجهه با چالش های درمان پیدا کنند.
مطالعات بسياري در مورد اثربخشي درمانهاي مبتني بر ذهن آگاهي در درمان اعتياد و کاهش چالشهاي طولاني مدت آن انجام شده است. با توجه به وجود یافته های مختلف و گاها متناقض، اين پژوهش با هدف مرور سيستماتيک و فراتحليل مطالعات انجام گرفته در داخل کشور در زمينه اثربخشي درمانهاي مبتني بر ذهن آگاهي بر پيشگيري از عود اعتياد انجام پذيرفت.
در ابتدا تمامي مقالاتي که در داخل کشور انجام شده و در مجالت معتبر داخلي و يا بين المللي به چاپ رسيده است با استفاده از جستجو در پايگاههاي اطلاعاتي Sid ،Magiran ،scholar Google ،direct Science ،Science of Web ،و Pubmed جمع آوري گرديد. کليد واژه هاي “اعتياد”، “معتاد”، “سوء مصرف”، “پيشگيري از عود”، “موادمخدر”، “موادمحرک”، “مورفين”، “آمفتامين”، “ترياک”، “حشيش”، “کراک”، “ذهن آگاهي”، “پذيرش”، “تعهد” و همچنين ترجمه اين کليدواژها به زبان انگليسی مورد استفاده قرار گرفت. جستجو به دو زبان فارسي و انگليسي انجام شد. پس از انجام جستجو، غربالگري و ارزيابي کيفيت مقالات و اعمال معيارهاي ورود و خروج پژوهش، داده هاي بدست آمده با استفاده از پولد آردي و دستور متان مورد تحليل آماري قرار گرفت.
از بين 503 مقاله اوليه، پنج مطالعه معيارهاي ورود به فراتحليل را دارا بودند که متاآناليز انجام شده بر روي اين مطالعات نشانگر اثربخشي معنادار اين درمان بر پيشگيري از عود اعتياد بود. با توجه به اختلاف خطر محاسبه شده در اين فراتحليل، ميزان پيشگيري از عود در گروه آزمايش (درمان مبتني بر ذهن آگاهي) 37 درصد بيشتر است. به عبارت ديگر ميزان عود در گروه آزمايش 37 درصد کمتر از گروه کنترل است.
تمرينهاي ذهن آگاهي (براي مثال تنفس ذهن آگاه) با پيامدهاي سلامت جسماني و رواني بهتر همراه است. تکاليف ذهن آگاهي توجه بر زمان حال را تقويت ميکنند، که به نوبه خود چرخه هاي فکري همراه با جستجوي مواد را قطع و دچار اختلال نموده و بنابراين راهبرد مقابله اي خلاقانه اي را جايگزين مينمايد؛ اين موارد به طور کلي ميتواند منجر به مديريت رفتارهاي اعتيادي شود. با توجه به اثربخشي درمانهاي مبتني بر ذهن آگاهي، لزوم توجه بيشتر سياستگذاران و درمانگران اعتياد به اين شيوه درماني احساس ميشود.
لینک متن کامل مقاله:
بدون دیدگاه