برای تحلیل و بررسی وضعیت مصرف مواد در بین زنان لازم است عوامل محافظتی و خطر آفرین پیرامون آنها شناسایی شود. بالا رفـتن تحصـیلات و اشتغال زنان در کنـار دگرگـونی‌هـا و تحولات ارزشی جامعه ایرانی، بر حضور آنها در جامعه افزوده و گاه آنان را در برخـی رفتارهـا و اعمال به مردان نزدیک کرده است. افزایش مصرف مواد میان زنان را می‌توان با تغییرات هویت فرهنگی در قالب تغییر نقش‌های زنانه و تغییر موقعیت و سبک زندگی زنان در جامعه هماهنگ دانست. عـلاوه بـر فـراهم تـر شـدن فضــاها و محــیط هــای تجربــه و تغییــر در اجتماعــات کوچــک و چنــد نفره دخترانــه و دسترسی آسان زنان به مواد، حضور زنان در دورهمی‌های مختلف کـه در آن مواد مصرف میشود، نیز عامل دیگری بر افزایش مصرف مواد است. یکـی دیگـر از عوامل مهم در اعتیاد زنان، اعتیاد شـوهران آنها اسـت کـه مستقیم یا غیرمستقیم بر مصرف مواد و آسیب‌های بعدی آن اثر می‌گذارد.
برخی فاکتورهای فردی و اجتماعی می توانند منجر به تشدید و یا تضعیف ورود زنان به ورطه مصرف مواد گردیده و بر تداوم مصرف تاثیر بگذارند. عوامل که ورود به مصرف و تداوم آن را در زنان تسهیل می نماید را عوامل خطرآفرین و عوامل و فاکتورهایی که وجود آنها موجب کاهش احتمال مصرف و آسیب های ناشی از آن می گردد را عوامل محافظت کننده می نامند. در ادامه برخی عوامل خطرآفرین و عوامل محافظت کننده مصرف مواد در زنان به صورت خلاصه بررسی می شود.
عوامل خطرآفرین
- خشونت خانگی: خانواده و دوستان از منابع اولیه اطلاعات برای زنان هستند. زنانی که بیشتر در معرض خشونت خانگی قرار گرفته اند احتمال گرایش آنها به مصرف مواد بیشتر است. همچنین داشتن سابقه ی آزار و اذیت جنسی و جسمی و روانی در گرایش زنان به مصرف مواد اهمیت زیادی دارد.
- احساس تبعیض: زنانی که احساس می کنند در جامعه بیشتر مورد تبعیض قرار میگیرند دچار کمبود اعتماد به نفس می شوند و لذا ممکن است بیشتر به مصرف مواد گرایش پیدا کنند.
- رویدادهای فشارآور زندگی: وجود رویدادهای فشارآور زندگی از جمله مرگ و میر عزیزان، استرس های زندگی، تورم و طلاق از مهمترین عوامل محسوب می شوند.
- فقدان حمایت های اجتماعی: فقدان حمایت های اجتماعی در زندگی و عدم برخورداری از حمایت های اجتماعی از عوامل مهم در گرایش زنان به مصرف مواد است.
- روابط ضعیف مادر-فرزندی: والدینی که ارتباط ضعیفی با فرزندانشان دارند و نظارت کافی بر رفت و آمد آنها ندارند احتمال گرایش فرزندشان به مصرف مواد زیاد است.
- ضعف در روابط خانوادگی: داشتن اختلاف خانوادگی عمیق مشاجره و درگیری در محیط خانواده در گرایش زنان به مصرف مواد اهمیت بالایی دارند.
- سوء مصرف مواد توسط والدین: والدینی که مواد مصرف می کنند احتمال گرایش فرزندانشان به مصرف مواد بیشتر از سایر افراد است.
- کودک آزاری: کودک آزاری مهمترین متغیرهای گرایش زنان به مصرف مواد و یکی از عوامل خطرآفرین پیرامون اعتیاد زنان می باشد.
- سوء استفاده جنسی: زنانی که مورد سوء استفاده جنسی قرار می گیرند بیشتر مستعد مصرف مواد هستند.
- افسردگی: داشتن سابقه افسردگی در خانواده و ابتلا به بیماری افسردگی از مهمترین متغیرها در مصرف مواد به شمار میرود.
- فقر: زندگی در محیط آسیب خیز و فقر از عامل مهم زنان در گرایش به مصرف مواد محسوب میشود.
عوامل محافظت کننده
- تحصیلات: افرادی که از تحصیلات بالایی برخوردار هستند گرایش آنها به مصرف مواد کم تر است. هرچند که صرفا داشتن تحصیلات بالا نمیتواند متغییر تاثیرگذاری در عدم گرایش به مصرف مواد باشد.
- اشتغال: داشتن شغل یکی از عوامل محافظتی بسیار قوی در عدم گرایش به مصرف مواد است. زنان شاغل بسیار کم تر از زنان غیر شاغل به مصرف مواد روی می آورند زیرا وقت آزاد کم تری دارند و بیشتر سرگرم کارهایشان اند.
- رضایت زنان از زندگی زناشویی: زنانی که از زندگی زناشویی خود رضایت بیشتری دارند کم تر گرایش به مصرف مواد دارند زیرا این رضایت باعث پیوند عاطفی عمیق بین زن و شوهر میشود. معمولا زنانی که در زندگی سرخوردگی و تنش و فقدان عاطفه را تجربه کرده اند احتمال گرایش به مصرف مواد در آنها بیشتر است.
- داشتن حمایت عاطفی و روانی: زنانی که از امنیت روانی بالایی برخوردارند و از نظر عاطفی ارتباط مثبت با اطرافیان دارند گرایش به مصرف مواد در آنها به مراتب کم تر است. زنان برای جبران خلاهای عاطفی و روانی به مصرف مواد روی می آورند که داشتن یک خلا عاطفی و یا روانی مخصوصا در دوران کودکی و نوجوانی یک متغییر مهم در گرایش زنان به مصرف مواد است.
- عوامل مذهبی و دینی: اعتقاد به باورهای مذهبی در عدم گرایش زنان به مصرف مواد اهمیت زیادی داشته و عامل محافظتی قوی می باشد و همچنین داشتن باور مذهبی قوی در افزایش خودکنترلی زنان موثر است.
بدون دیدگاه