دکتر مجتبی رجب پور، روانشناس و مدرّس دانشگاه
انجمن معتادان گمنام یک تشکل بین المللی، مردم نهاد و غیرانتفاعی است که در سال ۱۳۸۵ از پلیس امنیت ناجا و درسال ۱۳۹۲ از وزارت کشور با شماره ثبت ۲۱۰۶۵ ، مجوز فعالیت سازمان های مردم نهاد در سطح ملی را دریافت کرد؛ اگرچه سابقه فعالیت انجمن معتادان گمنام در ایران به سال 1369 در مرکز بازپروری قرچک بر می گردد. این انجمن از مردان و زنانی تشکیل شده که زمانی اعتیاد به مواد مخدر مشکل اصلی زندگی آنها بوده و یا کسانی که هنوز هم با مصرف مواد مخدر مشکل دارند و تلاش می کنند با استفاده از آموزه های این انجمن شامل اصول و سنت های دوازده گانه در مسیر بهبودی قرار گیرند. اعضای انجمن معتادان گمنام خود را معتادانی می دانند که در حال بهبودی هستند؛ بعبارت دیگر آنها هیچگاه خود را بهبودیافته و درمان شده کامل نمی دانند بلکه همیشه خود را در حال بهبودی می دانند. آنها در فواصل زمانی روزانه، هفتگی و ماهانه در جلسات مختلف جمع می شوند تا تحت تاثیر اثرات پویای گروه و استفاده از تجربیات مشترک اعضاء پاکی خود را حفظ نمایند. این گروه دارای اصول و سنت هایی است که بصورت بسیار ساده بیان شده و اعضای گروه می توانند در صورت تمایل آن ها را در زندگی خود به کار ببندند. آنها به جز برای رساندن پیام و رسالت انجمن و یا هماهنگی جهت تامین فضای تجمع و برگزاری جلسات انجمن هیچ ارتباط رسمی و سازمانی با دستگاههای دولتی و حاکمیتی ندارند و بر غیردولتی و غیرانتفاعی خود بسیار تاکید می کنند.
عضویت در انجمن معتادان گمنام
عضویت در این گروه کار آسانی است و هر کسی می تواند فارغ از سن، جنسیت، نژاد و… عضو این گروه شود و بدون پرداختن حق عضویت از خدمات آن بهره مند شود. اعضای انجمن معتادان گمنام، تنها لازمه عضویت افراد را تمایل آنها به قطع مصرف ذکر می کنند و هیچ گونه شرط و شروط دیگری ندارند. حتی ممکن است فردی در حال مصرف مواد باشد ولی تمایل به قطع مصرف داشته باشد بنابراین واجد شرایط حضور و عضویت در انجمن است. تمایل به قطع مصرف شاخصی درونی است که دیگران نمی توانند در مورد آن قضاوت کنند و تنها اعلام شخص مصرف کننده ملاک است. علاوه بر این، میزان مصرف، نوع ماده مصرفی، نحوه مصرف، نحوه تهیه مواد و یا هزینه آن اهمیتی برای عضویت در انجمن و شروع درمان ندارد.
برگزاری جلسات انجمن معتادان گمنام
جلسات انجمن معتادان گمنام به دو صورت “جلسات باز” و “جلسات بسته” برگزار می شود. شرکت عموم مردم در جلسات باز، آزاد است اما جلسات بسته مخصوص معتادان می باشد. آنها بر حضور مداوم در جلسات بسیار تاکید می کنند و اعتقاد دارند افرادی که بصورت مداوم در جلسات شرکت می کنند “تبعیت از درمان” بیشتری دارند، میزان لغزش و عود در آنها کمتر است و بنابراین زمان طولانی تری پاک و عاری از مصرف مواد می مانند. بنابر گزارش سایت اینترنتی انجمن معتادان گمنام، در حال حاضر این انجمن در 139 کشور جهان فعال می باشد و در هر هفته 68000 جلسه به بیش از 80 زبان متفاوت برگزار می شود و بیش از 2 میلیون عضو در حال بهبودی دارد. در ایران نیز به طور هفتگی حدود 23000 جلسه در سراسر ایران، در شهرهای بزرگ و کوچک و حتی بسیاری از روستاهای دورافتاده برگزار می شود. اطلاع رسانی در خصوص زمان و محل برگزاری جلسات به همراه سایر آموزه های انجمن، از طریق چاپ و توزیع بروشور، کتابچه، سایت اینترنتی انجمن و اپلیکیشن موبایلی صورت می گیرد.
رازداری و گمنامی در انجمن معتادان گمنام
یکی از مهمترین اصول انجمن معتادان گمنام که باعث می شود معتادین بدون ترس و نگرانی از موانع اجتماعی در جلسات انجمن شرکت نمایند و برنامه درمانی خود را دنبال کنند، حفظ گمنامی آنهاست. عضویت در این انجمن نیازمند ثبت نام و ارائه مدارک هویتی نیست و هیچ سابقه ای از حضور و شرکت در جلسات انجمن در جایی ثبت نمی شود. این امر سبب می شود نگرانی معتادین از برچسب خوردن و یا مشکلات حقوقی و قضایی رفع شده و بتوانند در این جلسات که توسط افرادی مثل خودشان و با زبان آشنای خودشان اداره می شود شرکت نمایند و از تجربیات همدردان خود بهره مند شوند.
برنامه 12 قدم انجمن معتادان گمنام
نحوه فعالیت انجمن معتادان گمنام بر پایه کمک یک معتاد به معتاد دیگر شکل گرفته است. آنها با استفاده از اصول 12 قدم بهبودی تلاش می کنند بتوانند چگونگی زندگی کردن بدون مصرف مواد را از همدیگر یاد بگیرند و با استفاده از تجربیات خود، پیامدهای ناشی از مصرف خود را به حداقل رسانده و یا بهبود بخشند. برنامه 12 قدم انجمن معتادان گمنام مبتنی بر بیداری معنوی است، بعبارت دیگر از طریق آموزش و تجربه 12 قدم تلاش می کنند به مصرف کنندگان مواد و معتادین کمک کنند تا بیداری معنوی را تجربه نمایند و با تغییرات شخصیتی ناشی از آن بر اعتیاد خود غلبه کنند. معتادان از طریق شرکت در جلسات انجمن و پیروی از اصول و سنت های انجمن، از عوامل وسوسه انگیز اجتناب و زندگی بدون مواد را تجربه کنند. بنابر آموزه های برنامه 12 قدمی، اعضای انجمن به قدرت اعتیاد و ناتوانی خود در مقابله با آن اعتراف می کنند، خطاهای گذشته خود نسبت به خود، خدا و دیگران را مورد بررسی قرار داده و تلاش می کنند آنها را جبران کنند. آنها نواقص و کمبودهای خود را می پذیرند و از اراده خداوند برای اصلاح آن و بهبود زندگی خود کمک می خواهند.
اصول دوازده قدم ترک اعتیاد شامل موارد زیر است:
- ما پذیرفتیم که در برابر اعتیاد ناتوان بوده ایم و این کنترل زنگی مان را از دست ما خارج کرده است.
- به این باور رسیدیم که یک قدرت بالاتر از خود ما می‌تواند ما را به عقلانیت بازگرداند.
- تصمیم گرفتیم اراده و زندگی را به سوی توجه به خدا سوق دهیم به طریقی که او را درک کرده ایم.
- جسورانه عادت های اخلاقی خود را جست و جو و فهرست کردیم.
- به رنجش‌ها و خطاها نسبت به خدا، خودمان و هر انسان دیگر اعتراف کردیم.
- برای پذیرفتن این حقیقت که خداوند تمام نقائص را از ما دور می‌کند آمادگی کامل پیدا کردیم.
- از خداوند برای رفع تمام کمبودهایمان عاجزانه درخواست کردیم.
- از تمام افرادی که به آنها آسیب رساندیم لیستی تهیه کردیم و با کمال میل تصمیم بر اصلاح و جبران خطاهای خود گرفتیم.
- درصورت امکان، به‌طور مستقیم اقدام به جبران کردن آسیب‌هایی که به برخی وارد آوردیم، کردیم مگر در شرایطی که این کار ممکن بوده موجب آسیب رساندن به آنها شود.
- به جست و جوی عادت های رفتاری شخصی خود ادامه دادیم و هر زمان که اشتباه کردیم به آن اقرار نمودیم.
- ارتباط خود را با خداوند به صورت آگاهانه با مناجات و مراقبه بهبود بخشیدیم و از اراده و قدرت خداوند کمک خواستیم.
- از طریق 12 گام به بیداری معنوی دست یافتیم و این پیام را به معتادین دیگرانتقال دادیم.
اثربخشی انجمن معتادان گمنام و برنامه 12 قدم
از آنجائیکه بخاطر رعایت اصل گمنامی، مستنداتی از حضور اعضا در جلسات ثبت نمی شود و وضعیت فرد در قبل و بعد از درمان، بصورت یکپارچه مورد سنجش قرار نمی گیرد بنابراین تهیه آمار دقیق از بهبودیافتگان امکان پذیر نیست. با این حال، اکثر سازمان ها و گروههای درگیر در امر درمان اعتیاد اصول برنامه 12 قدم را به رسمیت شناخته اند و متخصصان این حوزه نیز گسترش فعالیت های انجمن و برنامه های 12 قدمی را بعنوان یکی از برنامه های اثربخش درمان اعتیاد توصیه می کنند. در حال حاضر جلسات انجمن به صورت روزانه در اقصی نقاط کشور بطور منظم برگزار می شود و رشد و گسترش این جلسات مهمترین شاخص موفقیت و اثربخشی این برنامه است.
با اینحال، پژوهشگران مختلفی نیز به بررسی اثربخشی برنامه درمان 12 قدم بر شاخص های مختلف زندگی معتادین و بهبودیافتگان پرداخته اند و نتایج را منتشر نموده اند. از جمله این پژوهش ها در ایران می توان به پژوهش وردی نیا و همکاران (1388)، بیگی (1390)، ستوده اصل و همکاران (1392)، قدرتی تربتی و همکاران (1393)، سلطانی نژاد و همکاران (1396) اشاره نمود که نتایج پژوهش های مذکور و بسیاری از پژوهش های دیگر نشانگر اثربخشی آموزه های برنامه 12 قدم بر افزایش کیفیت زندگی، کاهش افسردگی، بهبود نگرش و… معتادین و بهبودیافتگان است.
بدون دیدگاه